Verscheidene grootschalige onderzoeken hebben uitgewezen dat de screening van rokers en voormalige rokers via CT kan helpen om longkanker in een vroegtijdig, nog te behandelen stadium te detecteren en zo de sterfte te verkleinen. Onder meer over dat thema loopt op 7 oktober aanstaande in Mechelen een symposium, georganiseerd door een speciale taskforce.

De taskforce bestaat uit zowel academische (alle Vlaamse universiteiten) als niet-academische experts en is multidisciplinair samengesteld. Een van de trekkers is Prof. Annemiek Snoeckx (UZA), radioloog. “Een belangrijke gerandomiseerde studie in dat verband is de Nederlands-Belgische NELSON-studie. Die toonde aan dat screening via CT-onderzoek met een lage dosis straling bij personen met een hoog risico van longkanker kan leiden tot een reductie met ten minste 25% van de 10-jaarsmortaliteit aan die ziekte. Die studie telde zowat 15.000 participanten. Een andere belangwekkende studie was de Amerikaanse NLST met 53.000 participanten. Die gaf hetzelfde aan. "

Ook Prof. Jan Van Meerbeeck (UZA), longarts-oncoloog, wou meer doen met deze resultaten. Stilaan is dan organisch een representatieve en multidisciplinaire taskforce gegroeid in Vlaanderen om hieraan meer gewicht te geven. Wel wordt nog gezocht naar een vertegenwoordiger van de huisartsgeneeskunde.

Alleszins zijn er heel wat gegevens voorhanden om van die strijd tegen longkanker door de gemelde screening een prioriteit te maken in het gezondheidsbeleid. Zo staat de sterfte aan longkanker  in Europa op hetzelfde niveau als de gecombineerde sterfte aan borst-, darm- en prostaatkanker samen.

Slechte prognose

Patiënten met longkanker hebben op ons continent ook een slechte prognose met een 5-jaars overleving van 13% tot 11,2% bij de man en 13,9% bij de vrouw. Die slechte prognose is gerelateerd de diagnose in een gevorderd stadium bij presentatie, typisch 50-70% in het uitgezaaide stadium 4 en slechts 10-15% in het vroegtijdige stadium 1. Reden te meer om er als de kippen bij te zijn met de screening. Ook de kosten kunnen zo gevoelig gedrukt worden als je weet dat de totale kost voor longkanker hoger ligt dan die  voor borst-, darm- en prostaatkanker samen.

Vandaar dus de consensus bij deze gezondheidsexperts om zowel de mortaliteit als de kosten te drukken door een diagnose in een vroegtijdiger – asymptomatisch – stadium. "En bijgevolg moeten we naar een kosteneffectieve screeningmethode voor de detectie van longkanker in een vroeg stadium. De CT-scan met lage dosis voorziet daarin", luidt het. "Uiteraard moet dit alles geflankeerd blijven met andere preventie-initiatieven zoals Tabakstop, de inzet van tabakologen en eerstelijnspreventie. En de beste preventie, voor zover haalbaar, blijft natuurlijk dat men jongeren kan afhouden van roken", weet ook Prof. Snoeckx.

Moeilijkheden implementatie

Knelpunten bij screenng via CT zijn onder meer de vals positieven en het weliswaar kleine mogelijk negatieve gezondheidseffect door de inzet van röntgenstralen. Maar Europese data geven aan dat bij hoog-risicopersonen deze nadelen niet opwegen tegen de voordelen. Het Kenniscentrum bestudeert dat cijfermateriaal ook de volgende maanden. 

Prof. Snoeckx: "Om dit project verder te zetten, is het nodig om nog een lijvig dossier in te dienen bij het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Dat agentschap blijft voorlopig nog wat terughoudend wegens een gebrek aan richtlijnen van de Europese Commissie om hiervoor te screenen. Die aanbevelingen zijn er wel voor borstkanker, colon- en baarmoederhalskanker. Er is alvast een gunstig advies, maar het Europees parlement moet zich over longkankerscreening uitspreken tegen het jaareinde."

Bij voldoende evidentie en richtlijnen is het dan aan Vlaanderen om een proefproject uit te werken, rekening houdend met de kosten-effectiviteit. Het kan de start betekenen van een stappenplan. “Voor ons is het standpunt van Europa dat verwacht wordt tegen het jaareinde, dan ook heel belangrijk”, signaleert Annemiek Snoeckx.

“Sowieso is deze screening praktisch moeilijker te organiseren dan voor borstkanker en andere kankers bijvoorbeeld. Ten eerste rust op die kankers geen stigma. Voor mensen die gerookt hebben, is het een heel ander verhaal. Een doelgroep voor borstkanker is ook veel makkelijker te omlijnen. Voor longkanker zijn moeilijker data beschikbaar: huisartsen registreren hooguit of iemand al dan niet rookt. Rokers zijn over het algemeen ook wat minder met hun gezondheid bezig. En je kunt ze niet allemaal uitnodigen omdat je alleen de hoog-risicoparticipanten screent."

Dat de implementatie niet van een leien dakje zal verlopen, bleek al uit gegevens over de compliantie in de VS: in 2016 nam 7,3% van de doelpopulatie aan (ex-)rokers deel aan het bevolkingsonderzoek met CT-scan, vergeleken met 70% voor borstkankerscreening. Om kosteneffectief te zijn dient een screeningprogramma een compliantie te hebben van minstens 40%, menen deskundigen. De doelstelling van een bevolkingsonderzoek is om 70% van de risicopopulatie te bereiken.

Wel lijkt onder de Belgische bevolking deze screening aanvaardbaar voor 83,6% van de ondervraagde rokers en ex-rokers bij een bevraging van de Stichting tegen Kanker. Onder niet-rokers bedroeg dit aandeel 82,2%. En 84,3% van de ondervraagde huidige of ex-rokers verklaarde dat ze zouden participeren.

Op 7 oktober organiseert de taskforce hierover een symposium in Mechelen.

Meer info vindt u in onze agenda.