Een wetsvoorstel van dr. Cathérine Fonck (cdH) dat in principe deze week ter stemming voorligt in de Kamer, beoogt strengere voorschriften voor de elektronische sigaretten. Neutrale pakjes, geen aroma's meer en gespecialiseerde verkooppunten vormen de kern van haar voorstel.

Dokter Fonck licht haar voorstel onder meer toe door te verwijzen naar de VS. Daar overleden meerdere rokers van e-sigaretten (tot half oktober 2019 waren er al 26 doden) en binnen die rokersgroep zijn meer dan 1.000 gevallen van uiterst ernstige longaandoeningen vastgesteld. Ter verklaring van die feiten worden verschillende hypotheses naar voren geschoven, onder meer het gebruik van cannabis via e-sigaretten of de aanwezigheid van bepaalde productbestanddelen, zoals vitamine E). Ook in Zwitserland werd een zeer ernstige, met de e-sigaret verbonden longaandoening vastgesteld.

Kamerlid Fonck verwijst verder naar de “Rookenquête 2019” van Ipsos op vraag van de Stichting tegen Kanker. Daaruit blijkt onder meer dat “de e-sigaret vooral wordt gebruikt om minder te roken (31 %) of om te stoppen met roken (30 %), maar ook nieuwsgierigheid (25%) is een belangrijke reden. 58% combineert de e-sigaret met andere tabaksproducten wat weinig gezondheidswinst oplevert in vergelijking met een volledige switch naar dampen.”

Wet slecht nageleefd, inspectie is farce

In september 2019 publiceerde Test-Aankoop de resultaten van tests waaruit blijkt dat de wetgeving slecht wordt nageleefd. Van de 30 bezochte winkels voor e-sigaretten hadden er 9 een minderjarige van 15 jaar bediend en hadden er twee hem aangeraden terug te komen met een vriend die aan de leeftijdsgrens voldoet.

Komt nog bij dat het de inspecteurs FOD Volksgezondheid niet toegelaten is om aan mystery shopping te doen. Ze moeten zich beperken tot louter observeren. Dat betekent dat zij in de buurt van een winkel voor elektronische rookwaren moeten postvatten tot er een adolescent binnengaat. Dat kan soms uren duren en is allesbehalve efficiënt. Er moeten middelen worden verstrekt om die controles te verbeteren.

Bovendien is op het internet alles te krijgen, zonder dat de Belgische wetgeving (in verband met minderjarigheid, nicotinegehalte enzovoort) ook maar enigszins in acht worden genomen. De in september 2019 op de website van de FOD Volksgezondheid bekendgemaakte lijsten van producten tonen aan hoe verward de situatie is.

Intussen zijn e-sigaretten hip geworden. Met allerlei aan de nicotine toegevoegde aroma’s wordt de tabaksgeur handig en stiekem versluierd. De e-sigaret kan weliswaar een hulpmiddel zijn om te stoppen met roken, maar het is absoluut niet bewezen dat ze niet toxisch is. Bovendien kan de e-sigaret een opstap naar nicotine en zelfs naar de klassieke sigaret vormen.

Minimumleeftijd

Voor de Hoge Gezondheidsraad is de huidige onzekerheid een reden om terughoudendheid en waakzaamheid aan de dag te leggen bij de algemene terbeschikkingstelling van e-sigaretten met of zonder nicotine, in het bijzonder aan jongeren onder de 18 jaar.

Volgens een studie die in juli 2016 is gepubliceerd in het vakblad Pediatrics en die in de Verenigde Staten is uitgevoerd onder 300 jongeren met een gemiddelde leeftijd van 17,4 jaar over een periode van 16 maanden, liepen de jongeren die nog nooit gerookt hadden maar die de elektronische sigaret hadden geprobeerd zes keer meer risico om te gaan roken dan jongeren die nog nooit gevapet hadden.

In haar antwoord op een parlementaire vraag erkende Maggie De Block dat “de e-sigaret, hoewel het een rookstopmiddel kan zijn, ook niet zonder gevaar is en dat niet-rokers ertegen beschermd moeten worden”. Volgens de koninklijke besluiten, goedgekeurd op initiatief van de minister, mogen die producten worden verkocht in alle winkels en aan alle consumenten, behalve aan jongeren onder de 16 jaar (18 jaar vanaf 1 november 2019).

Schuldig verzuim

Voor dokter Fonck moet de huidige wetgeving worden nageleefd en versterkt. Momenteel er is niet alleen sprake van schuldig verzuim, maar ontbreekt ook een reactie van de overheid. We moeten naar een eenkleurige neutrale verpakking, met waarschuwingen die op een eenkleurige achtergrond worden afgedrukt.

Ze vraagt de onmiddellijke inwerkingtreding van het verbod op het in de handel brengen van producten op basis van tabak met een kenmerkend aroma

Tot slot pleit ze voor een informatieverplichting en een beperking van de verkoop tot gespecialiseerde verkooppunten, met specifiek opgeleid personeel. Niet meer in krantenwinkels dus. Een regeling zoals die nu geldt voor zonnecentra kan als voorbeeld dienen.