Begin deze maand, op 2 maart, overleed onverwacht prof. dr. Renaat Peleman (64), voormalig hoofdarts van het UZ Gent. De medische wereld verliest een bijzondere en een warme collega, laten de universiteit en tal van instellingen waarin hij actief was, weten. De redactie betuigt haar medeleven aan familie, naasten en kennissen van prof. Peleman.
Het minste wat je kunt zeggen is dat prof. dr. Renaat Peleman een rijkgevulde loopbaan had. Hij startte zijn carrière als arts-specialist inwendige ziekten met een specialisatie in longziekten. Hiervoor deed hij baanbrekend wetenschappelijk onderzoek in immunologie aan de Université de Montréal. Nadien specialiseerde hij zich verder in infectieziekten aan de Mayo Clinic in Boston en zette hij die kennis in voor het UZ Gent.
Tot op vandaag was hij actief in tal van belangrijke commissies, zowal binnen als buiten de universiteit. Zo maakte hij deel uit van de Hoge raad van artsen-specialisten en van huisartsen binnen de FOD Volksgezondheid en was hij lid van de Hoge Gezondheidsraad en van adviesorganen voor de ziekteverzekering. Voor het Riziv maakte hij bijvoorbeeld deel uit van de Nationale Raad voor Kwaliteitspromotie als vertegenwoordiger van de Belgische universiteiten. Of nog: hij vertegenwoordigde de Orde der Artsen bij het comité van de Dienst voor geneeskundige evaluatie en controle (DGEC). Ethiek was een van zijn stokpaardjes. In 2020 werd hij lid en in 2023 voorzitter van de Commissie voor medische ethiek (UZ Gent/UGent).
Hoofdarts
Van 2004 tot 2010 en van 2011 tot 2019 was Renaat Peleman hoofdarts. In die functie coördineerde hij ziekenhuisbrede projecten zoals onder andere het Pegasos-project in 2006 (een nieuwe decentrale structuur die het ziekenhuis beter bestuurbaar maakte) en in 2016 de NIAZ-Qmentum accreditatie voor kwaliteitsvolle zorg.
In 2019 legde hij zijn mandaat van hoofdarts neer en ging hij nieuwe uitdagingen aan. Zo pikte hij zijn academische loopbaan weer op.
Big data voor medisch-wetenschappelijk onderzoek
Opnieuw liet hij op dat vlak van zich horen door zijn thesis (1) over ‘Big data’ voor medisch-wetenschappelijk onderzoek. Daarbij niet alleen een link naar zeer actuele ontwikkelingen, maar ook naar de ethiek. Hij beklemtoonde dat klinische studies de privacy van patiënten moeten respecteren en dat de juridische basis voor gegevensgebruik duidelijk moet zijn.
De centrale onderzoeksvraag - met als promotor Nils Broeckx - luidde: "Kun je ‘Big data’ -medische gegevens gepuurd uit het Elektronisch Patiëntendossier (EPD), maar ook gegenereerd door gezondheidsapps en gebruikt voor vroeg-detectie, onderzoek en behandeling- inzetten voor ethisch en medisch correct wetenschappelijk onderzoek?"
Enkele belangrijke bevindingen uit de thesis:
- Klinische studies mogen geen vrijgeleide zijn om medische gegevens in te zien.
- Het ziekenhuis moet patiënten informeren over privacyregels en toegangsrechten.
- Data in medische dossiers kunnen niet zomaar gewist worden.
- Overheden en bedrijven verzamelen steeds meer data, wat leidt tot machtsongelijkheid.
- Het Schrems II-arrest maakt het Privacy Shield-verdrag ongeldig, wat gevolgen heeft voor data-uitwisseling met de VS en mogelijk ook voor Brexit.
- Zorginstellingen moeten gegevensverwerking optimaliseren met minimale impact op privacy.
- Opting-in voor datadeling is cruciaal voor vertrouwen.
- GDPR biedt bescherming, maar Europa mist nog een structurele oplossing voor privacy-onzekerheden.
- Bedrijven verbergen vaak gegevensverzamelingsopties, waardoor gebruikers onbewust instemmen.
- Een onafhankelijke toezichthouder kan transparantie en acceptatie bevorderen.
Peleman pleitte voor een toekomst waarin privacy en innovatie hand in hand gaan, met sterke regulering en transparantie in datagebruik binnen de gezondheidszorg.
Denktank PRoF
Prof. Peleman speelde ook een prominente rol in de innovatieve denktank PRoF (Patient Room of the Future). Hij was dan ook een groot pleitbezorger voor innovatie in de zorg. In 2014 ontving hij hiervoor de PRoF Honorary Award.
Enkele jaren geleden nog gaf hij een laudatio voor Prof. Pierre Van Damme voor zijn verdiensten in de strijd tegen Covid, gekruid met een flinke dosis humor maar met heel veel respect: “Pierre verlegde met zijn indrukwekkend researchpalmares geen steentjes maar rotsblokken en deed daarmee zijn voornaam alle eer aan”, heette het. Prof. Peleman betrok in de hulde ook terecht levenspartner en huisarts, dr. Myrjam Cramm. “Achter iedere sterke man staat een sterke vrouw” klinkt in deze covid-tijden toch net iets anders, want ook huisartsen hadden en hebben het nu niet onder de markt.”
Vijf jaar nadat de eerste covid-dode viel in ons land, is de kwestie weer meer dan ooit actueel.
(1) ‘Big data’ voor medisch-wetenschappelijk onderzoek, Renaat Peleman, Postgraduaat in het gezondheidsrecht en de gezondheidsethiek (2020-2021), promotor: Nils Broeckx, U Antwerpen
> Kritische professoren Van Damme en Verdonck geven lessen voor toekomst gezondheidszorg
> "Voeg ethische aspecten 'Big Data' toe aan medisch curriculum"
